Poem511

Poem511

يکي پير بد مرزبان هري

پـسـنديده و ديده ازهر دي

جـهانديده‌اي نام او بود ماخ

سـخـن‌دان و با فر و با يال و شاخ

بـپرسيدمـش تا چـه داري بياد

ز هرمز که بنشست بر تـخـت داد

چـنين گفـت پيرخراسان که شاه

چو بنشـسـت بر نامور پيشـگاه

نـخـسـت آفرين کرد بر کردگار

توانا و دانـنده روزگار

دگر گـفـت ما تخت نامي کـنيم

گرانـمايگان را گرامي کـنيم

جـهان را بداريم در زير پر

چـنان چون پدر داشـت با داد و فر

گـنـه کردگانرا هراسان کـنيم

سـتـم ديدگان را تن آسان کنيم

سـتون بزرگيسـت آهسـتـگي

هـمان بخشش و داد و شايستگي

بدانيد کز کردگار جـهان

بد و نيک هرگز نـماند نـهان

نياگان ما تاجداران دهر

کـه از دادشان آفرين بود بـهر

نجـسـتـند جز داد و بايستگي

بزرگي و گردي و شايسـتـگي

ز کهـتر پرسـتـش ز مهـتر نواز

بدانديش را داشـتـن در گداز

بهرکشوري دست و فرمان مراست

توانايي و داد و پيمان مراسـت

کـسي را کـه يزدان کـند پادشا

بـنازد بدو مردم پارسا

کـه سرمايه شاه بخشايشسـت

زمانـه ز بخشـش باسايشسـت

بـه درويش برمـهرباني کـنيم

بـپرمايه بر پاسـباني کـنيم

هرآنکس که ايمن شد از کار خويش

برما چـنان کرد بازار خويش

شـما را بمن هرچ هسـت آرزوي

مداريد راز از دل نيکـخوي

ز چيزي کـه دلـتان هراسان بود

مرا داد آن دادن آسان بود

هرآنکس که هست از شما نيکبخت

هـمـه شاد باشيد زين تاج وتخت

ميان بزرگان درخشـش مراسـت

چوبخشايش داد و بخشش مراست

شـما مـهرباني بافزون کـنيد

ز دل کينـه و آز بيرون کـنيد

هر آنکـس کـه پرهيز کرد از دو کار

نـبيند دو چـشـمـش بد روزگار

بـخـشـنودي کردگار جـهان

بـکوشيد يکـسر کـهان و مهان

دگر آنـک مـغزش بود پرخرد

سوي ناسـپاسي دلـش ننـگرد

چو نيکي فزايي بروي کـسان

بود مزد آن سوي تو نارسان

مياميز با مردم کژ گوي

کـه او را نباشد سخـن جز بروي

وگر شـهريارت بود دادگر

تو بر وي بسستي گـماني مـبر

گر اي دون کـه گويي نداند هـمي

سخـنـهاي شاهان بخواند همي

چو بخـشايش از دل کند شـهريار

تو اندر زمين تـخـم کژي مـکار

هرآنکـس که او پند ما داشت خوار

بـشويد دل از خوبي روزگار

چوشاه از تو خشنود شد راستيست

وزو سر بـپيچي درکاسـتيسـت

درشـتيش نرميسـت در پـند تو

بـجويد کـه شد گرم پيوند تو

ز نيکي مـپرهيز هرگز بـه رنـج

مـکـن شادمان دل به بيداد گنج

چو اندر جـهان کام دل يافـتي

رسيدي بـجايي کـه بشتافـتي

چو ديهيم هـفـتاد بر سرنـهي

هـمـه گرد کرده به دشمن دهي

بـهر کار درويش دارد دلـم

نخواهـم کـه انديشـه زو بگسلم

هـمي‌خواهـم از پاک پروردگار

کـه چـندان مرا بر دهد روزگار

کـه درويش را شاد دارم به گنـج

نيارم دل پارسا را بـه رنـج

هرآنکس که شد در جهان شاه فش

سرش گردد از گـنـج دينار کـش

سرش را بـپيچـم ز کـندواري

نـبايد کـه جويد کسي مهـتري

چـنين اسـت انـجام و آغاز ما

سخـن گفتـن فاش و هم راز ما

درود جـهان آفرين برشـماسـت

خـم چرخ گردان زمين شماسـت

چو بشـنيد گـفـتار او انجمـن

پر انديشـه گشتـند زان تن بتـن

سرگـنـج داران پر از بيم گشـت

ستـمـکاره را دل به دو نيم گشت

خردمـند ودرويش زان هرک بود

بـه دل‌ش اندرون شادماني فزود

چـنين بود تا شد بزرگيش راسـت

هرآن چيز درپادشاهي که خواست

برآشـفـت وخوي بد آورد پيش

بـه يکـسو شد از راه آيين وکيش

هرآنکـس کـه نزد پدرش ارجمند

بدي شاد و ايمـن زبيم گزند

يکايک تـبـه کردشان بي‌گـناه

بدين گونـه بد راي و آيين شاه

سـه مرد از دبيران نوشين روان

يکي پير ودانا و ديگر جوان

چو ايزد گشـسـب و دگر برزمـهر

دبير خردمـند با فر وچـهر

سـه ديگر کـه ماه آذرش بود نام

خردمـند و روشـن دل و شادکام

برتـخـت نوشين روان اين سه پير

چو دسـتور بودند وهـمـچون وزير

همي‌خواست هرمز کزين هرسه مرد

يکايک برآرد بـناگاه گرد

هـمي‌بود ز ايشان دلش پرهراس

کـه روزي شوند اندرو ناسـپاس

بايزد گشسب آن زمان دست آخت

بـه بيهوده بربند و زندانش ساخت

دل موبد موبدان تـنـگ شد

رخانـش ز انديشـه بي‌رنـگ شد

کـه موبد بد وپاک بودش سرشـت

بـمردي ورا نام بد زردهـشـت

ازان بـند ايزدگـشـسـب دبير

چنان شد که دل خسته گردد به تير

چو روزي برآمد نـبودش زوار

نـه خورد ونه پوشش نه انده گسار

ز زندان پيامي فرسـتاد دوسـت

به موبد که اي بنده را مغز و پوست

مـنـم بي‌زواري بـه زندان شاه

کـسي را به نزديک من نسيت راه

هـمي خوردني آرزوي آيدم

شکـم گرسنـه رنـج بـفزايدم

يکي خوردني پاک پيشـم فرسـت

دوايي بدين درد ريشـم فرسـت

دل موبد از درد پيغام اوي

غـمي گشت زان جاي و آرام اوي

چـنان داد پاسـخ که از کار بـند

مـنال ار نيايد بـه جانـت گزند

ز پيغام اوشد دلـش پرشـکـن

پرانديشـه شد مغزش از خويشتن

بـه زاندان فرستاد لخـتي خورش

بـلرزيد زان کار دل در برش

همي‌گفـت کاکـنون شود آگهي

بدين ناجوانـمرد بي‌فرهي

کـه موبد بـه زندان فرسـتاد چيز

نيرزد تـن ما برش يک پـشيز

گزند آيدم زين جـهاندار مرد

کـند برمـن از خشم رخساره زرد

هـم از بـهر ايزد گشسـب دبير

دلـش بود پيچان و رخ چون زرير

بـفرمود تا پاک خواليگرش

بـه زندان کـشد خوردنيها برش

ازان پس نشست از بر تازي اسـب

بيامد بـه نزديک ايزد گشـسـب

گرفـتـند مر يکدگر را کـنار

پر از درد ومژگان چو ابر بـهار

ز خوي بد شاه چـندي سـخـن

هـمي‌رفـت تا شد سخنها کهن

نـهادند خوان پيش ايزدگشسـب

گرفتـند پـس واژ و برسم بدست

پـس ايزد گشسب آنـچ اندرز بود

بـه زمزم همي‌گفت و موبد شنود

ز دينار وز گـنـج وز خواسـتـه

هـم از کاخ و ايوان آراسـتـه

بـه موبد چنين گفت کاي نامجوي

چو رفـتي از ايدر بـه هرمزد گوي

کـه گر سرنـپيچي ز گفتار مـن

برانديشي از رنـج و تيمار مـن

کـه از شـهرياران توخورده‌ام

تو را نيز در بر بـپرورده‌ام

بدان رنـج پاداش بـند آمدسـت

پـس از رنـج بيم گزند آمدسـت

دلي بيگنـه پرغـم اي شـهريار

بـه يزدان نـمايم به روز شـمار

چوموبد سوي خانـه شد در زمان

ز کارآگـهان رفـت مردي‌دمان

شـنيده يکايک بـهرمزد گـفـت

دل شاه با راي بد گشت جـفـت

ز ايزد گشسب آنگهي شد درشـت

بـه زندان فرستاد و او را بکشـت

سـخـنـهاي موبد فراوان شنيد

بروبر نـکرد ايچ گونـه پديد

هـمي‌راند انديشه برخوب و زشت

سوي چاره کشتـن زردهـشـت

بـفرمود تا زهر خواليگرش

نـهاني برد پيش دريک خورش

چو موبد بيامد بـهـنـگام بار

بـه نزديکي نامور شـهريار

بدو گـفـت کامروز ز ايدر مرو

کـه خواليگري يافـتـسـتيم نو

چو بنشسـت موبد نـهادند خوان

ز موبد بـپالود رنـگ رخان

بدانـسـت کان خوان زمان ويست

هـمان راسـتي در گمان ويست

خورشـها بـبردند خواليگران

هـمي‌خورد شاه از کران تا کران

چو آن کاسـه زهر پيش آوريد

نـگـه کرد موبد بدان بـنـگريد

بران بدگـمان شد دل پاک اوي

کـه زهرسـت بر خوان ترياک اوي

چوهرمز نـگـه کرد لب را ببسـت

بران کاسـه زهر يازيد دسـت

بران سان که شاهان نوازش کنـند

بران بـندگان نيز نازش کـنـند

ازان کاسه برداشت مغز استـخوان

بيازيد دسـت گرامي بـخوان

بـه موبد چنين گفت کاي پاک مغز

تو راکردم اين لقـمـه پاک ونـغز

دهـن بازکـن تا خوري زين خورش

کزين پـس چـنين باشدت پرورش

بدو گـفـت موبد بـه جان و سرت

کـه جاويد بادا سر وافـسرت

کزين نوشـه خوردن نـفرماييم

بـه سيري رسيدم نيفزاييم

بدو گفـت هرمز بـه خورشيد وماه

بـه پاکي روان جـهاندار شاه

که بستاني اين نوشه ز انگشت من

برين آرزو نشکـني پشـت مـن

بدو گـفـت موبد کـه فرمان شاه

بيامد نـماند مرا راي و راه

بـخورد و ز خوان زار و پيچان برفت

هـمي‌راند تا خانـه خويش تفـت

ازان خوردن ز هر باکس نـگـفـت

يکي جامـه افگند ونالان بخفـت

بـفرمود تا پاي زهر آورند

ازان گـنـجـها گر ز شـهر آورند

فرو خورد ترياک و نامد بـه کار

ز هرمز بـه يزدان بـناليد زار

يکي اسـتواري فرسـتاد شاه

بدان تا کـند کار موبد نـگاه

کـه آن زهرشد بر تـنـش کارگر

گر انديشـه ما نيامد بـبر

فرسـتاده را چـشـم موبد بديد

سرشـکـش ز مژگان برخ بر چکيد

بدو گـفـت رو پيش هرمزد گوي

کـه بختـت بـبر گشتن آورد روي

بدين داوري نزد داور شويم

بـجايي کـه هر دو برابر شويم

ازين پـس تو ايمن مـشو از بدي

کـه پاداش پيش آيدت ايزدي

تو پدرود باش اي بدانديش مرد

بد آيد برويت ز بد کارکرد

چو بـشـنيد گريان بشد اسـتوار

بياورد پاسـخ بر شـهريار

سپهـبد پـشيمان شد از کار اوي

بـپيچيد ازان راسـت گفـتار اوي

مر آن درد را راه چاره نديد

بـسي باد سرد از جگر برکـشيد

بـمرد آن زمان موبد موبدان

برو زار وگريان شده بـخردان

چنينـسـت کيهان همه درد و رنج

چـه يازد بتاج وچه نازي به گنـج

کـه اين روزگار خوشي بـگذرد

زمانـه نـفـس را همي‌بشـمرد

چوشد کار دانا بزاري بـه سر

هـمـه کـشور از درد زير و زبر

جـهاندار خونريز و ناسازگار

نـکرد ايچ ياد از بد روزگار

ميان تنـگ خون ريختن را ببسـت

بـه بـهرام آذرمـهان آخت دست

چوشـب تيره‌تر شد مر او را بخواند

بـه پيش خود اندر به زانو نـشاند

بدو گفت خواهي که ايمـن شوي

نـبيني ز مـن تيزي و بدخوي

چو خورشيد بر برج روشـن شود

سرکوه چون پشـت جوشـن شود

تو با نامداران ايران بياي

هـمي‌باش در پيش تختم بـپاي

ز سيماي برزينت پرسم سـخـن

چو پاسـخ گزاري دلـت نرم کـن

بپرسـم کـه اين دوستار توکيست

بدسـت ار پرستـنده ايزديسـت

تو پاسخ چنين ده که اين بدتنسـت

بدانديش وز تخـم آهرمنـسـت

وزان پس ز من هرچ خواهي بـخواه

پرسـتـنده و تخـت و مهر و کلاه

بدو گـفـت بـهرام کايدون کنـم

ازين بد که گفتي صدافزون کـنـم

بـسيماي برزين که بود از مـهان

گزين پدرش آن چراغ جـهان

همي‌ساخـت تا چاره‌اي چون کند

کـه پيراهـن مـهر بيرون کـند

چو پيدا شد آن چادر عاج گون

خور از بـخـش دوپيکر آمد برون

جـهاندار بنشسـت بر تخت عاج

بياويخـتـند آن بـهاگير تاج

بزرگان ايران بران بارگاه

شدند انـجـمـن تا بيامد سـپاه

ز در پرده برداشـت سالار بار

برفـتـند يکـسر بر شـهريار

چو بـهرام آذرمـهان پيشرو

چو سيمان برزين و گردان نو

نشسـتـند هريک به آيين خويش

گروهي بـبودند بر پاي پيش

بـه بـهرام آذرمـهان گفت شاه

کـه سيماي برزين بدين بارگاه

سزاوار گنجـسـت اگر مرد رنـج

کـه بدخواه زيبا نباشد به گـنـج

بدانـسـت بـهرام آذرمـهان

کـه آن پرسـش شهريار جـهان

چگونسـت وآن راپي و بيخ چيست

کزان بيخ اورا بـبايد گريسـت

سرانـجام جز دخمـه بي‌کـفـن

نيابد ازين مـهـتر انـجـمـن

چـنين داد پاسخ کـه اي شاه راد

زسيماي بر زين مـکـن اي ياد

کـه ويراني شـهر ايران ازوسـت

کـه مه مغز بادش بتن بر مه پوست

نـگويد سـخـن جز همـه بتري

بر آن بـتري بر کـند داوري

چو سيماي برزين شنيد اين سخـن

بدو گـفـت کاي نيک يار کـهـن

بـبد برتـن مـن گوايي مده

چـنين ديو را آشـنايي مده

چـه ديدي ز مـن تا تو يار مـني

ز کردار و گـفـتار آهرمـني

بدو گـفـت بـهرام آذرمـهان

کـه تخـمي پراگـنده‌اي در جهان

کزان بر نخـسـتين توخواهي درود

از آتـش نيابي مـگر تيره دود

چو کـسري مرا و تو را پيش خواند

بر تخـت شاهنشـهي برنـشاند

ابا موبد موبدان برزمـهر

چوايزدگشـسـب آن مه خوب چهر

بـپرسيد کين تخت شاهنشـهي

کرا زيبد و کيسـت با فرهي

بکـهـتر دهـم گر بـه مهتر پسر

کـه باشد بـشاهي سزاوارتر

همـه يکـسر از جاي برخاستيم

زبان پاسـخـش را بياراسـتيم

کـه اين ترکزاده سزاوارنيسـت

بـشاهي کس او را خريدار نيست

کـه خاقان نژادست و بد گوهرست

بـبالا و ديدار چون مادرسـت

تو گفتي که هرمز بشاهي سزاست

کنون زين سزا مر تو را اين جزاست

گوايي مـن از بـهر اين دادمـت

چـنين لـب به دشنام بگشادمت

ز تـشوير هرمز فروپژمريد

چو آن راست گفـتار او را شـنيد

بـه زندان فرستادشان تيره شـب

وز ايشان بـبد تيز بگـشاد لـب

سيم شـب چو برزد سر از کوه ماه

ز سيماي برزين بـپردخـت شاه

بـه زندان دزدان مر او را بکشـت

ندارد جز از رنج و نفرين بمـشـت

چو بـهرام آذرمـهان آن شـنيد

کـه آن پاکدل مرد شد ناپديد

پيامي فرسـتاد نزديک شاه

کـه اي تاج تو برتر از چرخ ماه

تو داني که مـن چـند کوشيده‌ام

کـه تا رازهاي تو پوشيده‌ام

بـه پيش پدرت آن سزاوار شاه

نـبودم تو را جز همـه نيکـخواه

يکي پـند گويم چوخواني مرا

بر تـخـت شاهي نـشاني مرا

تو را سودمنديسـت از پـند مـن

بـه زندان بمان يک زمان بند مـن

بـه ايران تو راسودمـندي بود

خردمـند را بي‌گزندي بود

پيامـش چو نزديک هرمز رسيد

يکي رازدار از ميان برگزيد

کـه بـهرام را پيش شاه آورد

بدان نامور بارگاه آورد

شـب تيره بـهرام را پيش خواند

بـه چربي سخن چـند با او براند

بدو گفـت برگوي کان پند چيسـت

کـه ما را بدان روزگار بـهيسـت

چـنين داد پاسخ که در گنـج شاه

يکي ساده صـندوق ديدم سياه

نـهاده بـه صـندوق در حقـه‌اي

بـحـقـه درون پارسي رقعـه‌اي

نبشـتـسـت بر پرنيان سـپيد

بدان باشد ايرانيان را اميد

بـه خـط پدرت آن جـهاندار شاه

تو را اندران کرد بايد نـگاه

چوهرمز شـنيد آن فرستاد کـس

بـه نزديک گـنـجور فريادرس

کـه در گـنـجـهاي پدر بازجوي

يکي ساده صندوق و مـهري بروي

بران مـهر بر نام نوشين‌روان

کـه جاويد بادا روانـش جوان

هـم اکـنون شب تيره پيش من آر

فراوان بجـسـتـن مـبر روزگار

شـتابيد گنـجور و صندوق جست

بياورد پويان بـه مـهر درسـت

جـهاندار صـندوق را برگـشاد

فراوان ز نوشين‌روان کرد ياد

بـه صـندوق در حقه با مـهر ديد

شـتابيد وزو پرنيان برکـشيد

نـگـه کرد پـس خط نوشين‌روان

نبـشـتـه بران رقـعـه پرنيان

کـه هرمز بده سال و بر سر دوسال

يکي شـهرياري بود بي‌هـمال

ازان پـس پرآشوب گردد جـهان

شود نام و آواز او درنـهان

پديد آيد ازهرسويي دشـمـني

يکي بدنژادي وآهرمـني

پراگـنده گردد ز هر سو سـپاه

فروافـگـند دشـمـن او را ز گاه

دو چشمش کند کور خويش زنـش

ازان پـس برآرند هوش از تـنـش

بـه خـط پدر هرمز آن رقعـه ديد

هراسان شد و پرنيان برکـشيد

دوچشمش پر از خون شد و روي زرد

ببـهرام گفـت اي جفاپيشه مرد

چـه جسـتي ازين رقعه اندرهمي

بـخواهي ربودن ز من سرهـمي

بدو گـفـت بـهرام کاي ترک زاد

بـه خون ريختن تا نـباشي تو شاد

توخاقان نژادي نـه از کيقـباد

کـه کـسري تو را تاج بر سر نهاد

بدانـسـت هرمز که او دست خون

بيازد هـمي زنده بي‌رهـنـمون

شـنيد آن سخـن‌هاي بي‌کام را

بـه زندان فرسـتاد بـهرام را

دگر شـب چو برزد سر از کوه ماه

بـه زندان دژ آگاه کردش تـباه

نـماند آن زمان بر درش بـخردي

هـمان رهـنـمائي و هم موبدي

ز خوي بد آيد هـمـه بدتري

نـگر تا سوي خوي بد نـنـگري

وزان پـس نـبد زندگانيش خوش

ز تيمار زد بر دل خويش تـش

بـسالي با صـطـخر بودي دو ماه

کـه کوتاه بودي شـبان سياه

کـه شهري خنک بود و روشن هوا

از آنـجا گذشـتـن نـبودي روا

چوپـنـهان شدي چادر لاژورد

پديد آمدي کوه ياقوت زرد

مـناديگري برکـشيدي خروش

کـه اين نامداران با فر و هوش

اگر کشتـمـندي شود کوفـتـه

وزان رنـج کارنده آشوفـتـه

وگر اسـب در کـشـت زاري رود

کـس نيز بر ميوه داري رود

دم و گوش اسـبـش بـبايد بريد

سر دزد بردار بايد کـشيد

بدو ماه گردان بدي درجـهان

بدو نيکويي زو نـبودي نـهان

بـهر کـشوري داد کردي چـنين

ز دهـقان هـمي‌يافـتي آفرين

پـسر بد مر او را گرامي يکي

کـه از ماه پيدا نـبود اندکي

مر او را پدر کرده پرويز نام

گـهـش خواندي خسرو شادکام

نـبودي جدا يک زمان از پدر

پدر نيز نـشـگيفـتي از پـسر

چـنان بد که اسبي ز آخر بجست

کـه بد شاه پرويز را بر نشـسـت

سوي کشتمـند آمد اسـب جوان

نـگـهـبان اسـب اندر آمد دوان

بيامد خداوند آن کـشـت زار

بـه پيش موکـل بـناليد زار

موکـل بدو گفت کين اسب کيست

کـه بر دم و گوشش ببايد گريست

خداوند گـفـت اسـب پرويز شاه

ندارد هـمي کـهـترانرا نـگاه

بيامد موکـل بر شـهريار

بگفـت آنـچ بشـنيد از کشت زار

بدو گـفـت هرمز برفتن بـکوش

بـبر اسـب را در زمان دم و گوش

زياني کـه آمد بران کشـتـمـند

شـمارش بـبايد شمردن که چند

ز خـسرو زيان باز بايد سـتد

اگر صد زيانـسـت اگر پانـصد

درمـهاي گنـجي بران کشت زار

بريزند پيش خداوند کار

چو بـشـنيد پرويز پوزش کـنان

برانـگيخـت از هر سويي مهتران

بـنزد پدر تا بـبـخـشد گـناه

نـبرد دم وگوش اسـب سياه

برآشـفـت ازان پـس برو شهريار

بـتـندي بزد بانـگ بر پيشـکار

موکـل شد از بيم هرمز دوان

بدان کشـت نزديک اسـب جوان

بـخـنـجر جداکرد زو گوش و دم

بران کـشـت زاري که آزرد سـم

هـمان نيز تاوان بدان دادخواه

رسانيد خـسرو بـفرمان شاه

وزان پـس بنخـچير شد شـهريار

بياورد هر کـس فراوان شـکار

سواري ردي مرد کـنداوري

سپـهـبدنژادي بـلـند اخـتري

بره بر يکي رز پراز غوره ديد

بـفرمود تاکـهـتر اندر دويد

ازان خوشـه چـند بـبردي و برد

بايوان و خواليگرش را سـپرد

بيامد خداوندش اندر زمان

بدان مرد گـفـت اي بد بدگـمان

نـگـهـبان اين رز نـبودي به رنج

نـه دينار دادي بـها را نه گـنـج

چرا رنـج نابرده کردي تـباه

بـنالـم کـنون از تو در پيش شاه

سوار دلاور ز بيم زيان

بزودي کـمر بازکرد از ميان

بدو داد پرمايه زرين کـمر

بـهر مـهره‌اي در نـشانده گـهر

خداوند رز چون کـمر ديد گـفـت

کـه کردار بد چـند بايد نهـفـت

تو با شـهريار آشـنايي مـکـن

خريده نداري بـهايي مـکـن

سـپاسي نهـم بر تو بر زين کمر

بـپيچي اگر بـشـنود دادگر

يکي مرد بد هرمز شـهريار

بـه پيروزي اندر شده نامدار

بـمردي سـتوده بهرانـجـمـن

کـه از رزم هرگز نديدي شـکـن

کـه هـم دادده بود و هم دادخواه

کـلاه کيي برنـهاده بـماه

نـکردي بـشـهر مداين درنـگ

دلاور سري بود با نام ونـنـگ

بـهار و تـموز و زمـسـتان وتير

نياسود هرمز يل شيرگير

همي‌گشـت گرد جهان سر به سر

همي‌جـسـت در پادشاهي هنر

چو ده سال شد پادشاهيش راست

ز هرکـشور آواز بدخواه خاسـت

بيامد ز راه هري ساوه شاه

ابا پيل و با کوس و گنـج و سـپاه

گر از لشـکر ساوه گيري شـمار

برو چارصد بار بـشـمر هزار

ز پيلان جـنـگي هزار و دويسـت

توگفـتي مـگر برزمين راه نيست

ز دشـت هري تا در مرورود

سـپـه بود آگـنده چون تار و پود

وزين روي تا مرو لـشـکر کـشيد

شد از گرد لـشـکر زمين ناپديد

بـهر مز يکي نامه بنوشـت شاه

که نزديک خود خوان ز هر سو سپاه

برو راه اين لـشـکر آباد کـن

عـلـف سازو از تيغ ما يادکـن

برين پادشاهي بخواهـم گذشـت

بدريا سپاهست و بر کوه و دشـت

چو برخواند آن نامـه را شـهريار

بـپژمرد زان لـشـکر بي‌شـمار

وزان روي قيصر بيامد ز روم

بـه لـشـکر بزير اندر آورد بوم

سـپـه بود رومي عدد صد هزار

سواران جـنـگ آور و نامدار

ز شـهري که بگرفـت نوشين روان

کـه از نام او بود قيصر نوان

بيامد ز هر کـشوري لـشـکري

بـه پيش اندرون نامور مـهـتري

سـپاهي بيامد ز راه خزر

کز ايشان سيه شد همـه بوم و بر

جـهانديده بدال درپيش بود

کـه با گنج و با لشـکر خويش بود

ز ارمينيه تا در اردبيل

پراگـنده شد لشـکرش خيل خيل

ز دشـت سواران نيزه گزار

سـپاهي بيامد فزون از شـمار

چوعـباس و چو حمزه شان پيشرو

سواران و گردن فرازان نو

ز تاراج ويران شد آن بوم ورسـت

کـه هرمز همي باژ ايشان بجست

بيامد سـپـه تابـه آب فرات

نـماند اندر آن بوم جاي نـبات

چو تاريک شد روزگار بـهي

ز لـشـکر بـهرمز رسيد آگـهي

چو بشـنيد گـفـتار کارآگـهان

بـه پژمرد شاداب شاه جـهان

فرسـتاد و ايرانيان را بـخواند

سراسر همـه کاخ مردم نـشاند

برآورد رازي کـه بود از نـهـفـت

بدان نامداران ايران بـگـفـت

کـه چندين سپه روي به ايران نهاد

کـسي در جـهان اين ندارد بياد

هـمـه نامداران فرو ماندند

ز هر گونـه انديشـه‌ها راندند

بگفـتـند کاي شاه با راي و هوش

يکي اندرين کار بـگـشاي گوش

خردمـند شاهي و ما کـهـتريم

هـمي خويشتـن موبدي نشمريم

برانديش تا چاره کار چيسـت

برو بوم ما را نـگـهدار کيسـت

چـنين گفـت موبد که بودش وزير

کـه اي شاه دانا و دانـش پذير

سـپاه خزر گر بيايد بـه جـنـگ

نيابـند جـنـگي زماني درنـگ

ابا روميان داسـتانـها زنيم

زبـن پايه تازيان برکـنيم

ندارم بـه دل بيم ازتازيان

کـه ازديدشان ديده دارد زيان

کـه هـم مارخوارند وهم سوسمار

ندارند جـنـگي گـه کارزار

تو را ساوه شاهـسـت نزديکـتر

وزو کار ما نيز تاريکـتر

ز راه خراسان بود رنـج ما

کـه ويران کـند لشکر و گنـج ما

چو ترک اندر آيد ز جيحون به جنـگ

نـبايد برين کار کردن درنـگ

بـه موبد چنين گفـت جوينده راه

کـه اکنون چه سازيم با ساوه شاه

بدو گـفـت موبد که لشکر بـساز

کـه خـسرو به لشکر بود سرفراز

عرض را بـخوان تا بيارد شـمار

کـه چندسـت مردم که آيد به کار

عرض با جريده بـه نزديک شاه

بيامد بياورد بي‌مر سـپاه

شـمار سـپاه آمدش صد هزار

پياده بـسي در ميان سوار

بدو گفـت موبد کـه با ساوه شاه

سزد گر نـشوريم با اين سـپاه

مـگر مردمي جويي و راسـتي

بدور افـگـني کژي و کاسـتي

رهاني سر کـهـتر آنرا ز بد

چـنان کز ره پادشاهان سزد

شـنيدسـتي آن داسـتان بزرگ

کـه ارجاسـب آن نامدارسـترگ

بگشتاسـب و لهراسب از بهر دين

چـه بد کرد با آن سواران چين

چـه آمد ز تيمار برشـهر بـلـخ

کـه شد زندگاني بران بوم تـلـخ

چـنين تا گـشاده شد اسفـنديار

هـمي‌بود هر گونـه کارزار

ز مهـتر بـسال ار چه من کهـترم

ازو مـن بانديشـه بر بـگذرم

بـه موبد چنين گفت پس شـهريار

کـه قيصر نـجويد ز ما کارزار

هـمان شـهرها راکه بگرفت شاه

سـپارم بدو بازگردد ز راه

فرسـتاده‌اي جـسـت گرد و دبير

خردمـند و گويا و دانـش پذير

بـه قيصر چنين گوي کزشـهر روم

نـخواهـم دگر باژ آن مرز و بوم

تو هـم پاي در مرز ايران مـنـه

چو خواهي که مه باشي و روزبـه

فرسـتاده چون پيش قيصر رسيد

بگـفـت آنـچ از شاه ايران شنيد

ز ره بازگـشـت آن زمان شاه روم

نياورد جـنـگ اندران مرز و بوم

سـپاهي از ايرانيان برگزيد

کـه از گردشان روز شد ناپديد

فرسـتادشان تا بران بوم و بر

بـه پاي اندر آرند مرز خزر

سـپـهدارشان پيش خراد بود

کـه با فر و اورنـگ و با داد بود

چو آمد بار مينيه در سـپاه

سـپاه خزر برگرفـتـند راه

وز ايشان فراوان بکـشـتـند نيز

گرفـتـند زان مرز بـسيار چيز

چو آگاهي آمد بـه نزديک شاه

کـه خراد پيروز شد با سـپاه

بـجز کينـه ساوه شاهش نـماند

خرد را بـه انديشـه اندر نـشاند

***