Poem170

Poem170

چو آگاهي آمد بـه کاووس شاه

کـه شد روزگار سياوش تـباه

بـه کردار مرغان سرش را ز تـن

جدا کرد سالار آن انـجـمـن

ابر بي‌گناهـش بـه خنجر بـه زار

بريدند سر زان تـن شاهوار

بـنالد هـمي بلبـل از شاخ سرو

چو دراج زير گـلان با تذرو

همـه شـهر توران پر از داغ و درد

بـه بيشـه درون برگ گلـنار زرد

گرفـتـند شيون بـه هر کوهسار

نـه فريادرس بود و نـه خواسـتار

چو اين گفته بـشـنيد کاووس شاه

سر نامدارش نـگون شد ز گاه

بر و جامـه بدريد و رخ را بـکـند

بـه خاک اندر آمد ز تخـت بـلـند

برفـتـند با مويه ايرانيان

بدان سوگ بستـه بـه زاري ميان

هـمـه ديده پرخون و رخساره زرد

زبان از سياوش پر از يادکرد

چو طوس و چو گودرز و گيو دلير

چو شاپور و فرهاد و رهام شير

هـمـه جامـه کرده کبود و سياه

هـمـه خاک بر سر بجاي کـلاه

پـس آگاهي آمد سوي نيمروز

بـه نزديک سالار گيتي فروز

کـه از شـهر ايران برآمد خروش

هـمي خاک تيره برآمد بـه جوش

پراگـند کاووس بر يال خاک

همـه جامـه خـسروي کرد چاک

تهمـتـن چو بشنيد زو رفت هوش

ز زابـل بـه زاري برآمد خروش

بـه چنـگال رخـساره بشخود زال

هـمي ريخت خاک از بر شاخ و يال

چو يک هفـتـه با سوگ بود و دژم

بـه هـشـتـم برآمد ز شيپور دم

سـپاهي فراوان بر پيلـتـن

ز کـشـمير و کابل شدند انجمـن

بـه درگاه کاووس بـنـهاد روي

دو ديده پر از آب و دل کينـه جوي

چو نزديکي شـهر ايران رسيد

هـمـه جامـه پـهـلوي بردريد

بـه دادار دارنده سوگـند خورد

کـه هرگز تنـم بي‌سـليح نـبرد

نـباشد بـشويم سرم را ز خاک

هـمـه بر تـن غـم بود سوگناک

کـلـه ترگ و شمشير جام منست

بـه بازو خـم خام دام منـسـت

چو آمد بـه نزديک کاووس کي

سرش بود پرخاک و پرخاک پي

بدو گـفـت خوي بد اي شـهريار

پراگـندي و تـخـمـت آمد بـبار

ترا مـهر سودابـه و بدخوي

ز سر برگرفـت افـسر خـسروي

کـنون آشـکارا بـبيني هـمي

کـه بر موج دريا نـشيني هـمي

از انديشـه خرد و شاه سـترگ

بيامد بـه ما بر زياني بزرگ

کـسي کاو بود مهـتر انجـمـن

کـفـن بـهـتر او را ز فرمان زن

سياوش بـه گفتار زن شد بـه باد

خجـسـتـه زني کاو ز مادر نزاد

دريغ آن بر و برز و بالاي او

رکيب و خـم خـسرو آراي او

دريغ آن گو نامـبرده سوار

کـه چون او نـبيند دگر روزگار

چو در بزم بودي بـهاران بدي

بـه رزم افـسر نامداران بدي

هـمي جنـگ با چشم گريان کنم

جـهان چون دل خويش بريان کنـم

نـگـه کرد کاووس بر چـهر او

بديد اشـک خونين و آن مـهر او

نداد ايچ پاسـخ مر او را ز شرم

فرو ريخـت از ديدگان آب گرم

تهـمـتـن برفـت از بر تخت اوي

سوي خان سودابـه بـنـهاد روي

ز پرده بـه گيسوش بيرون کـشيد

ز تـخـت بزرگيش در خون کـشيد

بـه خنـجر به دو نيم کردش به راه

نـجـنـبيد بر جاي کاووس شاه

بيامد بـه درگاه با سوگ و درد

پر از خون دل و ديده رخـساره زرد

همـه شـهر ايران به ماتم شدند

پر از درد نزديک رسـتـم شدند

چو يک هفته با سوگ و با آب چشم

بـه درگاه بنشست پر درد و خشم

بـه هشتـم بزد ناي رويين و کوس

بيامد بـه درگاه گودرز و طوس

چو فرهاد و شيدوش و گرگين و گيو

چو بـهرام و رهام و شاپور نيو

فريبرز کاووس درنده شير

گرازه کـه بود اژدهاي دلير

فرامرز رسـتـم کـه بد پيش رو

نـگـهـبان هر مرز و سالار نو

بـه گردان چنين گفت رستم که من

برين کينـه دادم دل و جان و تـن

کـه اندر جهان چون سياوش سوار

نـبـندد کـمر نيز يک نامدار

چـنين کار يکـسر مداريد خرد

چـنين کينـه را خرد نتوان شمرد

ز دلـها هـمـه ترس بيرون کـنيد

زمين را ز خون رود جيحون کـنيد

بـه يزدان کـه تا در جـهان زنده‌ام

بـه کين سياوش دل آگـنده‌ام

بران تـشـت زرين کـجا خون اوي

فرو ريخـت ناکارديده گروي

بـماليد خواهم همي روي و چشم

مـگر بر دلم کم شود درد و خشـم

وگر همچـنانـم بود بسته چنـگ

نـهاده بـه گردن درون پالهـنـگ

بـه خاک اندرون خوار چون گوسفند

کـشـندم دو بازو بـه خم کمـند

و گر نه من و گرز و شـمـشير تيز

برانـگيزم اندر جـهان رسـتـخيز

نـبيند دو چشمـم مـگر گرد رزم

حرامسـت بر من مي و جام و بزم

بـه درگاه هر پـهـلواني کـه بود

چو زان گونـه آواز رستـم شـنود

هـمـه برگرفـتـند با او خروش

تو گفتي که ميدان برآمد بـه جوش

ز ميدان يکي بانـگ برشد بـه ابر

تو گفـتي زمين شد بـه کام هژبر

بزد مـهره بر پشت پيلان بـه جام

يلان بر کـشيدند تيغ از نيام

برآمد خروشيدن گاودم

دم ناي رويين و رويينـه خـم

جـهان پر شد از کين افراسياب

بـه دريا تو گفتي بـه جوش آمد آب

نـبد جاي پوينده را بر زمين

ز نيزه هوا ماند اندر کـمين

سـتاره بـه جنگ اندر آمد نخست

زمين و زمان دست خون را بشست

بـبـسـتـند گردان ايران ميان

بـه پيش اندرون اخـتر کاويان

گزين کرد پـس رسـتـم زابـلي

ز گردان شـمـشيرزن کابـلي

ز ايران و از بيشـه نارون

ده و دو هزار از يلان انـجـمـن

سـپـه را فرامرز بد پيش‌رو

کـه فرزند گو بود و سالار نو

هـمي رفـت تا مرز توران رسيد

ز دشمـن کسي را بـه ره بر نديد

دران مرز شاه سـپيجاب بود

کـه با لشـکر و گنـج و با آب بود

ورازاد بد نام آن پـهـلوان

دلير و سـپـه تاز و روشـن روان

سـپـه بود شمشيرزن سي هزار

هـمـه رزم جوي از در کارزار

ورازاد از قـلـب لـشـکر برفـت

بيامد بـه نزد فرامرز تـفـت

بـپرسيد و گفتش چه مردي بگوي

چرا کرده‌اي سوي اين مرز روي

سزد گر بـگويي مرا نام خويش

بـجويي ازين کار فرجام خويش

هـمانا بـه فرمان شاه آمدي

گر از پـهـلوان سـپاه آمدي

چـه داري ز افراسياب آگـهي

ز اورنـگ و ز تاج و تـخـت مـهي

نـبايد کـه بي‌نام بر دسـت مـن

روانـت برآيد ز تاريک تـن

فرامرز گـفـت اي گو شوربخـت

مـنـم بار آن خسرواني درخـت

کـه از نام او شير پيچان شود

چو خـشـم آورد پيل بيجان شود

مرا با تو بدگوهر ديوزاد

چرا کرد بايد هـمي نام ياد

گو پيلـتـن با سپاه از پس اسـت

که اندر جهان کينه خواه او بس است

بـه کين سياوش کـمر بر ميان

بـبـسـت و بيامد چو شير ژيان

برآرد ازين مرز بي‌ارز دود

هوا گرد او را نيارد بـسود

ورازاد بـشـنيد گـفـتار او

هـمي خوار دانـسـت پيگار او

بـه لـشـکر بـفرمود کاندر دهيد

کـمان‌ها سراسر بـه زه بر نـهيد

رده بر کـشيد از دو رويه سـپاه

بـه سر بر نـهادند ز آهـن کـلاه

ز هر سو برآمد ز گردان خروش

هـمي کر شد از نالـه کوس گوش

چو آواز کوس آمد و کرناي

فرامرز را دل برآمد ز جاي

بـه يک حمـلـه اندر ز گردان هزار

بيفـگـند و برگـشـت از کارزار

دگر حملـه کردش هزار و دويسـت

ورازاد را گفـت لشکر مـه‌ايسـت

کـه امروز بادافره ايزديسـت

مـکافات بد را ز يزدان بديسـت

چـنين لشکر گشن و چندين سوار

سراسيمـه شد از يکي نامدار

هـمي شد فرامرز نيزه به دسـت

ورازاد را راه يزدان بـبـسـت

فرامرز جـنـگي چو او را بديد

خروشي چو شير ژيان برکـشيد

برانـگيخـت از جاي شـبرنـگ را

بيفـشرد بر نيزه بر چـنـگ را

يکي نيزه زد بر کـمربـند او

کـه بگـسـسـت زير زره بند او

چـنان برگرفـتـش ز زين خدنـگ

کـه گفـتي يک پشه دارد به چنگ

بيفـگـند بر خاک و آمد فرود

سياووش را داد چـندي درود

سر نامور دور کرد از تـنـش

پر از خون بيالود پيراهـنـش

چـنين گفت کاينت سر کين نخست

پراگـنده شد تخم پرخاش و رسـت

هـمـه بوم و بر آتش اندرفـگـند

هـمي دود برشد به چرخ بـلـند

يکي نامـه بـنوشـت نزد پدر

ز کار ورازاد پرخاشـخر

کـه چون برگشادم در کين و جنـگ

ورا برگرفـتـم ز زين پـلـنـگ

بـه کين سياوش بريدم سرش

برافروخـتـم آتـش از کـشورش

وزان سو نوندي بيامد بـه راه

بـه نزديک سالار توران سـپاه

کـه آمد بـه کين رستم پيلـتـن

بزرگان ايران شدند انـجـمـن

ورازاد را سر بريدند زار

برانـگيخـت از مرز توران دمار

سـپـه را سراسر بـهـم بر زدند

بـه بوم و بـه بر آتـش اندر زدند

چو بشـنيد افراسياب اين سخـن

غـمي شد ز کردارهاي کـهـن

نـماند ايچ بر دشت ز اسپان يلـه

بياورد چوپان بـه ميدان گـلـه

در گـنـج گوپال و برگـسـتوان

هـمان نيزه و خـنـجر هـندوان

هـمان گـنـج دينار و در و گـهر

هـمان افـسر و طوق زرين کـمر

ز دسـتور گنـجور بسـتد کـليد

هـمـه کاخ و ميدان درم گسـتريد

چو لـشـکر سراسر شد آراستـه

بريشان پراگـنده شد خواسـتـه

بزد کوس رويين و هـندي دراي

سواران سوي رزم کردند راي

سـپـهدار از گنـگ بيرون کشيد

سـپـه را ز تنگي به هامون کشيد

فرسـتاد و مر سرخه را پيش خواند

ز رستـم بـسي داستانـها براند

بدو گفـت شمـشيرزن سي هزار

بـبر نامدار از در کارزار

نـگـه دار جان از بد پور زال

بـه رزمـت نباشد جزو کس همال

تو فرزندي و نيکـخواه مـني

سـتون سـپاهي و ماه مـني

چو بيدار دل باشي و راه‌جوي

کـه يارد نـهادن بروي تو روي

کـنون پيش رو باش و بيدار باش

سـپـه را ز دشمن نگـهدار باش

ز پيش پدر سرخـه بيرون کـشيد

درفـش و سپه را به هامون کشيد

طـلايه چو گرد سپـه ديد تـفـت

بـپيچيد و سوي فرامرز رفـت

از ايران سـپـه برشد آواي کوس

ز گرد سـپـه شد هوا آبـنوس

خروش سواران و گرد سـپاه

چو شب کرد گيتي نهان گشـت ماه

درخـشيدن تيغ الـماس گون

سـنانـهاي آهار داده بـه خون

تو گفـتي که برشد به گيتي بـخار

برافروخـتـند آتـش کارزار

ز کشتـه فگنده بـه هر سو سران

زمين کوه گـشـت از کران تا کران

چو سرخـه بران گونـه پيگار ديد

درفـش فرامرز سالار ديد

عـنان را بـه بور سرافراز داد

بـه نيزه درآمد کـمان باز داد

فرامرز بگذاشـت قـلـب سـپاه

بر سرخـه با نيزه شد کينـه‌خواه

يکي نيزه زد همچو آذرگشـسـپ

ز کوهـه ببردش سوي يال اسـپ

ز ترکان بـه ياري او آمدند

پر از جـنـگ و پرخاشـجو آمدند

از آشوب ترکان و از رزم سـخـت

فرامرز را نيزه شد لخـت لـخـت

بدانسـت سرخـه کـه پاياب اوي

ندارد غمي گشت و برگاشـت روي

پـس اندر فرامرز با تيغ تيز

هـمي تاخـت و انگيخته رستخيز

سواران ايران بـه کردار ديو

دمان از پـسـش برکـشيده غريو

فرامرز چون سرخه را يافت چـنـگ

بيازيد زان سان که يازد پـلـنـگ

گرفتـش کـمربـند و از پشت زين

برآورد و زد ناگـهان بر زمين

پياده بـه پيش اندر افـگـند خوار

بـه لـشـکرگـه آوردش از کارزار

درفـش تهمتـن همانـگـه ز راه

پديد آمد و گرد پيل و سـپاه

فرامرز پيش پدر شد چو گرد

بـه پيروزي از روزگار نـبرد

به پيش اندرون سرخه را بسته دست

بـکرده ورازاد را يال پـسـت

همـه غار و هامون پر از کشته بود

سر دشـمـن از رزم برگشتـه بود

سـپاه آفرين خواند بر پـهـلوان

بران نامـبردار پور جوان

تـهـمـتـن برو آفرين کرد نيز

بـه درويش بخـشيد بـسيار چيز

يکي داسـتان زد برو پيلـتـن

که هر کس که سر برکشد ز انجمن

خرد بايد و گوهر نامدار

هـنر يار و فرهـنـگـش آموزگار

چو اين گوهران را بـجا آورد

دلاور شود پر و پا آورد

از آتـش نـبيني جز افروخـتـن

جـهاني چو پيش آيدش سوختـن

فرامرز نشگفت اگر سرکش اسـت

کـه پولاد را دل پر از آتـش اسـت

چو آورد با سـنـگ خارا کـند

ز دل راز خويش آشـکارا کـند

بـه سرخـه نگـه کرد پس پيلتن

يکي سرو آزاده بد بر چـمـن

برش چون بر شير و رخ چون بـهار

ز مـشـک سيه کرده بر گل نـگار

بـفرمود پـس تا برندش به دشت

ابا خـنـجر و روزبانان و تـشـت

ببـندند دستـش بـه خـم کمند

بـخوابـند بر خاک چون گوسفـند

بـسان سياوش سرش را ز تـن

بـبرند و کرگـس بـپوشد کفـن

چو بـشـنيد طوس سپهبد برفـت

بـه خون ريختـن روي بنهاد تفـت

بدو سرخه گفـت اي سرافراز شاه

چـه ريزي همي خون من بي‌گـناه

سياوش مرا بود هم سال و دوسـت

روانـم پر از درد و اندوه اوسـت

مرا ديده پرآب بد روز و شـب

هميشـه بـه نفرين گشاده دو لب

بران کس که آن تشت و خنجر گرفت

بران کس که آن شاه را سرگرفـت

دل طوس بخشايش آورد سـخـت

بران نامـبردار برگشتـه بـخـت

بر رسـتـم آمد بگفت اين سخـن

کـه پور سپـهدار افـگـند بـن

چـنين گفـت رستم که گر شهريار

چـنان خستـه‌دل شايد و سوگوار

هـميشـه دل و جان افراسياب

پر از درد باد و دو ديده پرآب

هـمان تـشـت و خنجر زواره ببرد

بدان روزبانان لـشـکر سـپرد

سرش را بـه خـنـجر بـبريد زار

زماني خروشيد و برگـشـت کار

بريده سر و تـنـش بر دار کرد

دو پايش زبر سر نـگونـسار کرد

بران کشته از کين برافـشاند خاک

تـنـش را بـه خنجر بکردند چاک

جـهانا چـه خواهي ز پروردگان

چـه پروردگان داغ دل بردگان