Poem163

Poem163

بياورد گرسيوز آن خواسـتـه

کـه روي زمين زو شد آراسـتـه

دمان تا لـب رود جيحون رسيد

ز گردان فرسـتاده‌اي برگزيد

بدان تا رساند بـه شاه آگـهي

کـه گرسيوز آمد بدان فرهي

بـه کشـتي به يکروز بگذاشت آب

بيامد سوي بـلـخ دل پر شـتاب

فرسـتاده آمد بـه درگاه شاه

بـگـفـتـند گرسيوز آمد بـه راه

سياوش گو پيلـتـن را بـخواند

وزين داسـتان چـند گونـه براند

چو گوسيوز آمد بـه درگاه شاه

بـفرمود تا برگـشادند راه

سياووش ورا ديد بر پاي خاسـت

بـخـنديد و بـسيار پوزش بخواست

بـبوسيد گرسيوز از دور خاک

رخـش پر ز شرم و دلـش پر ز باک

سياووش بـنـشاندش زير تخـت

از افراسيابـش بـپرسيد سخـت

چو بنـشـسـت گرسيوز از گاه نو

بديد آن سر وافـسر شاه نو

بـه رستـم چنين گفت کافراسياب

چو از تو خـبر يافـت اندر شـتاب

يکي يادگاري بـه نزديک شاه

فرسـتاد با مـن کـنون در بـه راه

بـفرمود تا پرده برداشـتـند

بـه چـشـم سياووش بگذاشتند

ز دروازه شـهر تا بارگاه

درم بود و اسـپ و غـلام و کـلاه

کـس اندازه نشاخـت آنراکه چـند

ز دينار و ز تاج و تـخـت بـلـند

غـلامان هـمـه با کـلاه و کـمر

پرسـتـنده با ياره و طوق زر

پـسـند آمدش سخت بگشاد روي

نـگـه کرد و بـشـنيد پيغام اوي

تهمـتـن بدو گفـت يک هفته شاد

هـمي باش تا پاسـخ آريم ياد

بدين خواهـش انديشه بايد بـسي

هـمان نيز پرسيدن از هر کـسي

چو بـشـنيد گرسيوز پيش بين

زمين را بـبوسيد و کرد آفرين

يکي خانـه او را بياراسـتـند

بـه ديبا و خواليگران خواسـتـند

نـشـسـتـند بيدار هر دو به هم

سگالـش گرفـتـند بر بيش و کم

ازان کار شد پيلـتـن بدگـمان

کزان گونـه گرسيوز آمد دمان

طـلايه ز هر سو برون تاخـتـند

چـنان چون ببايسـت برساختـند

سياوش ز رستم بپرسيد و گـفـت

کـه اين راز بيرون کنيد از نهـفـت

که اين آشتي جستن از بهر چيست

نگـه کـن که ترياک اين زهر چيست

ز پيوسـتـه خون بـه نزديک اوي

بـبين تا کدامـند صد نامـجوي

گروگان فرسـتد بـه نزديک ما

کـند روشـن اين راي تاريک ما

نـبايد کـه از ما غـمي شد ز بيم

هـمي طـبـل سازد به زير گليم

چو اين کرده باشيم نزديک شاه

فرسـتاده بايد يکي نيک‌خواه

برد زين سـخـن نزد او آگـهي

مـگر مـغز گرداند از کين تـهي

چـنين گفت رستم که اينست راي

جزين روي پيمان نيايد بـجاي

بـه شـبـگير گرسيوز آمد بدر

چـنان چون بود با کـلاه و کـمر

بيامد بـه پيش سياوش زمين

بـبوسيد و بر شاه کرد آفرين

سياوش بدو گـفـت کز کار تو

پرانديشـه بودم ز گـفـتار تو

کـنون راي يکسر بران شد درسـت

کـه از کينه دل را بخواهيم شسـت

تو پاسـخ فرسـتي بـه افراسياب

کـه از کين اگر شد سرت پر شـتاب

کـسي کاو بـبيند سرانـجام بد

ز کردار بد بازگـشـتـش سزد

دلي کز خرد گردد آراسـتـه

يکي گـنـج گردد پر از خواسـتـه

اگر زير نوش اندرون زهر نيسـت

دلـت را ز رنج و زيان بـهر نيسـت

چو پيمان همي کرد خواهي درسـت

کـه آزار و کينه نخواهيم جـسـت

ز گردان کـه رستـم بداند هـمي

کـجا نامـشان بر تو خواند هـمي

بر مـن فرسـتي بـه رسـم نوا

کـه باشد بـه گـفـتار تو بر گوا

و ديگر ز ايران زمين هرچ هـسـت

کـه آن شهرها را تو داري به دست

بـپردازي و خود بـه توران شوي

زماني ز جـنـگ و ز کين بـغـنوي

نـباشد جز از راسـتي در ميان

بـه کينـه نـبـندم کـمر بر ميان

فرسـتـم يکي نامـه نزديک شاه

مـگر باشـتي باز خواند سـپاه

برافـگـند گرسيوز اندر زمان

فرسـتاده‌اي چون هژبر دمان

بدو گفـت خيره منه سر بـه خواب

برو تازيان نزد افراسياب

بـگويش کـه مـن تيز بشتافتـم

هـمي هرچ جستـم همه يافتـم

گروگان هـمي خواهد از شـهريار

چو خواهي کـه برگردد از کارزار

فرسـتاده آمد بدادش پيام

ز شاه و ز گرسيوز نيک‌نام

چو گفـت فرسـتاده بشـنيد شاه

فراوان بـپيچيد و گـم کرد راه

هـمي گفـت صد تن ز خويشان من

گر ايدونـک کـم گردد از انجـمـن

شـکـسـت اندر آيد بدين بارگاه

نـماند بر مـن کـسي نيک‌خواه

وگر گويم از مـن گروگان مـجوي

دروغ آيدش سر به سر گفـت و گوي

فرسـتاد بايد بر او نوا

اگر بي گروگان ندارد روا

بران سان که رستم هـمي نام برد

ز خويشان نزديک صد بر شـمرد

بر شاه ايران فرسـتادشان

بـسي خلـعـت و نيکوي دادشان

بـفرمود تا کوس با کره‌ناي

زدند و فروهـشـت پرده‌سراي

بـه خارا و سغد و سمرقـند و چاچ

سـپيجاب و آن کشور و تخـت عاج

تـهي کرد و شد با سپه سوي گنگ

بهانـه نـجـسـت و فريب و درنگ

چو از رفتنـش رسـتـم آگاه شد

روانـش ز انديشـه کوتاه شد

بـه نزد سياوش بيامد چو گرد

شـنيده سخنـها هـمـه ياد کرد

بدو گفت چون کارها گشت راسـت

چو گرسيوز ار بازگردد رواسـت

بـفرمود تا خلـعـت آراسـتـند

سـليح و کـلاه و کمر خواسـتـند

يکي اسـپ تازي بـه زرين سـتام

يکي تيغ هـندي بـه زرين نيام

چو گرسيوز آن خـلـعـت شاه ديد

تو گـفـتي مـگر بر زمين ماه ديد

بـشد با زباني پر از آفرين

تو گـفـتي مـگر بر نوردد زمين

سياوش نشسـت از بر تخـت عاج

بياويخـتـه بر سر عاج تاج

هـمي راي زد با يکي چرب‌گوي

کـسي کاو سخن را دهد رنگ و بوي

ز لشـکر همي جسـت گردي سوار

کـه با او بـسازد دم شـهريار

چـنين گـفـت با او گو پيلـتـن

کزين در کـه يارد گشادن سـخـن

هـمانـسـت کاووس کز پيش بود

ز تـندي نـکاهد نـخواهد فزود

مـگر مـن شوم نزد شاه جـهان

کـنـم آشـکارا برو بر نـهان

بـبرم زمين گر تو فرمان دهي

ز رفتـن نبينـم هـمي جز بـهي

سياوش ز گـفـتار او شاد شد

حديث فرسـتادگان باد شد

سپـهدار بنشسـت و رستم به هم

سـخـن راند هرگونه از بيش و کم

بـفرمود تا رفـت پيشـش دبير

نوشـتـن يکي نامـه‌اي بر حرير

نـخـسـت آفرين کرد بر دادگر

کزو ديد نيروي و فر و هـنر

خداوند هوش و زمان و مـکان

خرد پروراند هـمي با روان

گذر نيسـت کـس را ز فرمان او

کـسي کاو بـگردد ز پيمان او

ز گيتي نـبيند مـگر کاسـتي

بدو باشد افزوني و راسـتي

ازو باد بر شـهريار آفرين

جـهاندار وز نامداران گزين

رسيده بـه هر نيک و بد راي او

سـتودن خرد گـشـتـه بالاي او

رسيدم بـه بـلـخ و به خرم بـهار

هـمـه شادمان بودم از روزگار

ز مـن چون خـبر يافـت افراسياب

سيه شد به چشـم اندرش آفـتاب

بدانـسـت کـش کار دشوار گشت

جـهان تيره شد بخت او خوار گشت

بيامد برادرش با خواسـتـه

بـسي خوبرويان آراسـتـه

کـه زنـهار خواهد ز شاه جـهان

سـپارد بدو تاج و تـخـت مـهان

بسـنده کـند زين جهان مرز خويش

بداند هـمي پايه و ارز خويش

از ايران زمين بـسـپرد تيره خاک

بـشويد دل از کينه و جـنـگ پاک

ز خويشان فرسـتاد صد نزد مـن

بدين خواهـش آمد گو پيلـتـن

گر او را ببخشد ز مهرش سزاسـت

کـه بر مـهر او چهر او بر گواسـت

چو بنوشـت نامـه يل جنگـجوي

سوي شاه کاووس بـنـهاد روي

وزان روي گرسيوز نيک‌خواه

بيامد بر شاه توران سـپاه

هـمـه داسـتان سياوش بگفـت

که او را ز شاهان کسي نيست جفت

ز خوبي ديدار و کردار او

ز هوش و دل و شرم و گـفـتار او

دلير و سـخـن‌گوي و گرد و سوار

تو گويي خرد دارد اندر کـنار

بـخـنديد و با او چنين گفـت شاه

کـه چاره به از جنـگ اي نيک‌خواه

و ديگر کزان خوابـم آمد نـهيب

ز بالا بديدم نـشان نـشيب

پر از درد گـشـتـم سوي چاره باز

بدان تا نـبينـم نـشيب و فراز

بـه گـنـج و درم چاره آراستـم

کنون شد بران سان که من خواستم

وزان روي چون رسـتـم شيرمرد

بيامد بر شاه ايران چو گرد

بـه پيش اندر آمد بکش کرده دست

برآمده سپـهـبد ز جاي نشسـت

بـپرسيد و بگرفـتـش اندر کـنار

ز فرزند و از گردش روزگار

ز گردان و از رزم و کار سـپاه

وزان تا چرا بازگـشـت او ز راه

نخـسـت از سياوش زبان برگشاد

سـتودش فراوان و نامـه بداد

چو نامـه برو خواند فرخ دبير

رخ شـهريار جـهان شد قير

بـه رستم چنين گفت گيرم که اوي

جوانـسـت و بد نارسيده بروي

چو تو نيست اندر جهان سر بـه سر

بـه جـنـگ از تو جويند شيران هنر

نديدي بديهاي افراسياب

کـه گم شد ز ما خورد و آرام و خواب

مرا رفـت بايسـت کردم درنـگ

مرا بود با او سري پر ز جـنـگ

نرفتـم کـه گـفـتـند ز ايدر مرو

بـمان تا بـسيچد جـهاندار نو

چو بادافره ايزدي خواسـت بود

مـکافات بدها بدي خواسـت بود

شـما را بدان مردري خواسـتـه

بدان گونـه بر شد دل آراسـتـه

کـجا بـسـتد از هر کسي بي‌گناه

بدان تا بـپيچيدتان دل ز راه

بـه صد ترک بيچاره و بدنژاد

کـه نام پدرشان نداريد ياد

کـنون از گروگان کي انديشد او

همان پيش چشمش همان خاک کو

شـما گر خرد را بـسيچيد کار

نـه مـن سيرم از جنـگ و از کارزار

بـه نزد سياوش فرسـتـم کـنون

يکي مرد پردانـش و پرفـسون

بفرمايمـش کاتـشي کـن بلـند

بـبـند گران پاي ترکان بـبـند

برآتـش بنـه خواسته هرچ هست

نـگر تا نيازي بـه يک چيز دسـت

پـس آن بستگان را بر من فرسـت

که من سر بخواهم ز تن‌شان گسست

تو با لشکر خويش سر پر ز جـنـگ

برو تا بـه درگاه او بي‌درنـگ

همـه دسـت بگـشاي تا يکسره

چو گرگ اندر آيد بـه پيش بره

چو تو سازگيري بد آموخـتـن

سـپاهـت کـند غارت و سوختن

بيايد بـجـنـگ تو افراسياب

چو گردد برو ناخوش آرام و خواب

تهمـتـن بدو گـفـت کاي شهريار

دلـت را بدين کار غـمـگين مدار

سخن بشنو از من تو اي شه نخست

پـس آنگـه جهان زير فرمان تست

تو گفـتي کـه بر جنـگ افراسياب

مران تيز لـشـکر بران روي آب

بـمانيد تا او بيايد بـه جـنـگ

کـه او خود شـتاب آورد بي‌درنـگ

بـبوديم يک چند در جنگ سسـت

در آشـتي او گشاد از نخـسـت

کـسي کاشـتي جويد و سور و بزم

نـه نيکو بود پيش رفـتـن برزم

و ديگر که پيمان شکسـتـن ز شاه

نـباشد پـسـنديده نيک‌خواه

سياوش چو پيروز بودي بـجـنـگ

برفـتي بـسان دلاور پـلـنـگ

چـه جستي جز از تخت و تاج و نگين

تـن آساني و گـنـج ايران زمين

همـه يافـتي جنـگ خيره مجوي

دل روشنـت بـه آب تيره مـشوي

گر افراسياب اين سخنها که گـفـت

بـه پيمان شکستن بخواهد نهفـت

هـم از جنگ جستن نگشـتيم سير

بجايسـت شمـشير و چنگال شير

ز فرزند پيمان شکسـتـن مـخواه

مـکـن آنـچ نـه اندر خورد با کلاه

نـهاني چرا گـفـت بايد سخـن

سياوش ز پيمان نـگردد ز بـن

وزين کار کانديشـه کردسـت شاه

بر آشوبد اين نامور پيشـگاه

چو کاووس بشنيد شد پر ز خـشـم

برآشـفـت زان کار و بگشاد چشم

بـه رستـم چنين گفت شاه جهان

کـه ايدون نـماند سخن در نـهان

کـه اين در سر او تو افـگـنده‌اي

چـنين بيخ کين از دلـش کـنده‌اي

تـن آساني خويش جسـتي برين

نـه افروزش تاج و تخـت و نـگين

تو ايدر بـمان تا سـپـهدار طوس

بـبـندد برين کار بر پيل کوس

مـن اکـنون هيوني فرستم به بلخ

يکي نامـه با سخـنـهاي تـلـخ

سياوش اگر سر ز پيمان مـن

بـپيچد نيايد بـه فرمان مـن

بـطوس سپهـبد سـپارد سـپاه

خود و ويژگان باز گردد بـه راه

بـبيند ز مـن هرچ اندر خورسـت

گر او را چـنين داوري در سرسـت

غـمي گشـت رستم به آواز گفت

کـه گردون سر من بيارد نهـفـت

اگر طوس جنگي‌تر از رستم اسـت

چنان دان که رستم ز گيتي کم است

بگفـت اين و بيرون شد از پيش اوي

پر از خشم چشـم و پر آژنـگ روي

هـم اندر زمان طوس را خواند شاه

بـفرمود لشـکر کـشيدن بـه راه

چو بيرون شد از پيش کاووس طوس

بـفرمود تا لـشـکر و بوق و کوس

بـسازند و آرايش ره کـنـند

وزان رزمـگـه راه کوتـه کـنـند